Qeraro ke 4ê Gulana 1937î de derheqê Dêrsimî de bi destê hukmatê Anqara gerîya, têna yew qerarêko sîyasî nêbî, eynî wext destpêkê qirkerdişê şarê Dêrsimî bî. Na gama dewlete netîceya polîtîkaya îmhaya ke bi qirkerdişê Qoçkirî dest pêkerd û qetlîyamê Zîlanî reyde dewam kerd bîye. Serrgêra 88. de ma yewna anê ziwan ke ma kerdoxan şinasnenê û qirkerdişo ke duştê merdimî yo xo vîr ra nêkenê.

Terteleyê Dêrsimî tarîxê nê welatî yê tarîyî de rîpelo ke nêameyo roşnîkerdene yo. Ma baş zanê ke îqtîdarî estbîyayîşê şarê kirmancî hedef girewto û sey leteyê polîtîkaya tirkkerdişî cinîye, camêrd û domanî tede bi des hezaran dêrsimijî qir kerdî. Têna qirkerdişo fîzîkî nê, heman wext de xoza, ziwan, kultur û nasnameyê kirmancan ameyî çinkerdene. Seba ke heme raştîyî peyda bibê, ma veng danê îqtîdarî ke wa pêro arşîvan akero û Terteleyî reyde bêro têrî.

Polîtîkaya înkar û îmhaya ke 88 serran verî Dêrsim de ameye caardene, seserra 21. de sere de Dêrsim pêro Kurdîstan de bi metodanê bînan domîyena. Ferzkerdişê yew ziwan, nasname û bawerî yê îqtîdarî bêguman Dêrsimî ser o tesîrêkê xirabî virazeno. Ma yewna îqaz kenê ke îqtîdaro sîyasî wa polîtîkaya asîmîlasyonî caverdo û heqanê merdiman ê mîyanneteweyîyan rê rêzdarîye bimojno. Ma xo vîr ra nêkerê ke cuya hempare û aştîya komelkî têna çarçewaya edalet, huqûq û têduştîye de yenê awankerdene.

Şexsê Ana Zarîfa, Seyîd Riza û Alîşêrî de ma heme cananê ke qirkerdişê Dêrsimî de ameyî qirkerdene, dardekerdene, vêşnayene, niştirkerdene û surgunkerdene yewna yad kenê. Wa bêro zanayene ke ma yo wayîrê mêrasê înan ê têkoşînî bivejîyê û waştişanê înan bîyarê ca. Ma verê xoverdayîşê înanê rûmetdar û tarîxî de bi rêzdarîye sereyê xo çewt kenê.

…

Dêrsim bîranîna sedsal a pirsgirêka Kurdan e!

Biryara ku di 4’ê Gulana 1937’an de li ser Dêrsimê ji aliyê hikûmeta Enqereyê ve hatiye girtin, tenê biryareke siyasî nebû, di heman demê de destpêka qirkirina gelê Dêrsimê bû. Ev gava dewletê encama siyaseta qirkirinê bû ku bi qirkirina Qoçgirî dest pê kir û bi qetlîama Zîlanê ve berdewam kir. Di 88’emîn salvegerê de, em carek din tînin zimên ku em kiryaran nas dikin û qetlîama Dêrsimê ku li dijî mirovahiyê hat kirin, ji bîr nakin.

Terteliya Dêrsimê di dîroka tarî ya vî welatî de rûpelek e ku nehatiye ronîkirin. Em baş dizanin ku desthilatdariyê hebûna gelê kirmancan hedef girtiye û di çarçoveya siyaseta tirkkirinê de jin, mêr û zarokên dêrsimî bi deh hezaran hatine qirkirin. Ne tenê qirkirina fîzîkî, di heman demê de xweza, ziman, çand û nasnameya kirmancan jî hatine tunekirin. Ji bo ku hemû rastî derkevin holê, em bang li desthilatê dikin ku hemû arşîvan veke û bi Terteliyê re rû bi rû bên.

Siyaseta înkar û îmhayê ku beriya 88 salan li Dêrsimê hatibû pêkanîn, di sedsala 21’an de, li serî Dêrsim û li tevahiya Kurdistanê bi rêbazên din didomin. Ferzkirin û desthilatdarkirina zimanekî, nasnameyekê û baweriyekê bêguman bandoreke xerab li ser Dêrsimê çêdike. Em carek din hişyar dikin ku desthilata siyasî dev ji siyaseta asîmîlasyonê berde û rêzê li mafên mirovên navneteweyî bigire. Dinê neyê ji bîr nekin ku jiyana hevpar û aştiya civakî tenê di çarçoveya edalet, hiqûq û wekheviyê de tên avakirin.

Di şexsê Ana Zerîfe, Seyd Riza û Elîşêr de, em hemû canên ku di qirkirina Dêrsimê de hatine qirkirin, darvekirin, şewitandin û sirgûnkirin, carek din bi bîr tînin. Bila bê zanîn ku em ê bibin xwediyê mîrateya wan a têkoşînê û daxwazên wan bînin cih. Li hemberî berxwedana wan a bi rûmet û dîrokî, em bi rêzdarî serê xwe ditewînin.

Partiya Herêmên Demokratîk/Partîya Herêmanê Demokratîkan